Komenda Powiatowa
Państwowej Straży Pożarnej
w Biłgoraju

Jubileusz 50-lecia Zawodowej Straży Pożarnej w Biłgoraju
(okres do 1972 r.)
Pierwsze zalążki struktur straży pożarnej – zawodowej w Biłgoraju (rozumianej jako etatowej), a właściwie tylko stanowisko pracy zajmujące się wyłącznie ochroną przeciwpożarową powstało w Starostwie Powiatowym (najprawdopodobniej ok. 1933 r.) – był to Powiatowy Instruktor Straży.
Nazewnictwo pochodziło z uchwały Głównego Związku Straży Pożarnych RP (powołanego w 1921 r. jako pierwsza ogólnopolska organizacja zrzeszająca straże pożarne ochotnicze, prywatne, przymusowe i zawodowe) z 1926 r. która w celu zapewnienia fachowego korpusu inspekcyjno – instruktażowego zawodowych pożarników wprowadziła dla nich stopnie służbowe, w tym m.in. instruktora straży.
W owym czasie istniała już instytucja powiatowa o podobnym zakresie działalności tj. Okręgowy Związek Straży Pożarnych – skupiający OSP z terenu powiatu (np. w 1927 r. – 22 OSP) – należący do Głównego Związku Straży Pożarnych RP i podporządkowany Wojewódzkiemu Związkowi Straży Pożarnej w Lublinie, to jednak nowo utworzony organ miał za zadanie nadzorować i dbać o sprawy pożarowe z ramienia władzy państwowej.
W momencie wybuchu II Wojny Światowej stanowisko Powiatowego Instruktora Straży zajmował Piotr Hałaniewicz. Postać ta i związane z nią wydarzenia stanowią mało chlubną kartę w dziejach straży pożarnej w Biłgoraju. Zarządzona przez niego w dniu 10.09.1939 r. ewakuacja sprzętu przeciwpożarowego z Biłgoraja doprowadziła do jego całkowitej utraty. Gdy w1940 r. Niemcy utworzyli w Biłgoraju straż pożarną przymusową i wyposażyli ją w sprzęt ( w tym samochód „Mercedes-Benz” i motopompę „Rieba”) sytuacja powtórzyła się. Wg. pisma Naczelnika OSP Biłgoraj druha Wincentego Słomskiego z dnia 9.10.1944 r. wyglądało to tak: „ w dniu 22 lipca br. (tj. 1944 r.) te same osoby, które w roku 1939 r. przyczyniły się do zaprzepaszczenia samochodu i motopompy – obecnie, w czasie ucieczki Niemców, wbrew woli czynnych członków tut. straży przemocą zabrały samochód wraz z nową motopompą – uchodząc z tym najwartościowszym sprzętem wspólnie z okupantem (naczelnik OSP Biłgoraj – Sergiusz Pawłow i Powiatowy Instruktor Straży – Piotr Hałaniewicz – Ukraińcy)”
Po tej niechlubnej ucieczce poprzednika, stanowisko Inspektora Straży już po wyzwoleniu Biłgoraja objął Antoni Łazorko. W niedługim czasie, bo od 1.03.1945 r. uległa zmianie nazwa stanowiska na „Powiatowy Komendant Straży Pożarnych” i od tej daty należy szeregować następujących po sobie szefów straży pożarnej – zawodowej w Biłgoraju – Komendantów.
Pierwszy Powiatowy Komendant Straży Pożarnych w Biłgoraju – Antoni Łazorko starał się przede wszystkim uzupełnić braki sprzętowe w rozpoczynających na nowo działalność jednostkach OSP na terenie powiatu. Brakowało dosłownie wszystkiego: węży strażackich, ubrań, drabin, hełmów, pasów bojowych, a przede wszystkim motopomp i pojazdów bojowych. W wyniku tych starań i zabiegów udało się pozyskać do 1950 r.:
– 10.06.1948 r. samochód specjalny marki „FORDSON”,

– 23.04.1949 r. motopompę „Hydra”,
– 23.05.1949 r. motopompę „Scammell”, które przekazano do użytkowania miejscowej jednostce straży pożarnej – OSP Biłgoraj.
Powyższy sprzęt wymagał stałej obsługi i fachowej konserwacji. W tym celu przydzielono pierwsze strażackie etaty z przydziałem w Posterunku Zawodowym przy OSP Biłgoraj. Jako pierwszego zatrudniono w nim dotychczasowego kierowcę-mechanika z OSP Biłgoraj Władysława Surmę. Tak więc z dniem 1 marca 1948 r. stał się on pierwszym zawodowym szoferem straży pożarnej w Biłgoraju. Siedzibę Posterunku stanowiła cały czas drewniana remiza OSP na ul. 3 – go Maja, w której mieściło się 2 garaże i dyżurka dla kierowcy.

Nowopowstała – na podstawie ustawy z 1950 r. o ochronie przeciwpożarowej i jej organizacji (Dz.U. Nr 6, poz. 51) – Powiatowa Komenda Straży Pożarnych w Biłgoraju działała przy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej (PPRN) i podlegała pod względem fachowym Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Lublinie, a właściwie Komendantowi Wojewódzkiemu – wówczas ppłk. Mieczysławowi Stylskiemu – dotychczasowemu Inspektorowi Lubelskiego Okręgu Wojewódzkiego Związku Straży Pożarnych.
Do zakresu jej działania należały m.in. sprawy organizacji straży pożarnych i okręgowych pogotowi pożarniczych, zapobiegawczych akcji przeciwpożarowych, fachowego szkolenia w zakresie walki z pożarami oraz planowania potrzeb technicznych straży, w tym sprzętu, ekwipunku, narzędzi i taboru.
W kolejnych latach sprzętu przeciwpożarowego i pojazdów przybywało. Do1960 r.:
– 23.04.1951 r. pozyskano motopompę M-800 Leopolia PO-1,
– 10.05.1952 r. pozyskano motopompę M-800 DKW typ 1103,
– 30.04.1952 r. pozyskano drugi samochód bojowy gaśniczy z motopompą na wyposażeniu – Star 20 (GM8),
– 7.01.1954 r. pozyskano z demobilu autocysternę marki GMC,
– w 1959 r. zakupiono samochód bojowy Star 21,
Zwiększająca się z roku na rok liczba pożarów i związana z tym konieczność zapewnienia stałych kierowców do wyjazdów alarmowych i obsługi sprzętu powodowała sukcesywne zatrudnianie kolejnych. I tak w Powiatowej Komendzie Straży Pożarnych z przydziałem do Powiatowego Punktu Alarmowo – Dyspozycyjnego stale działającego przy OSP Biłgoraj zatrudnienie znaleźli: Stoczyński Stanisław (od 1.01.1953 r.), Blacha Jan (od 1.01.1957 r.), Myszak Zdzisław jako kierowcy i Oszajca Stanisław (od 1.08.1961 r.)– jako mechanik sprzętu. Kierowcy ci pełnili dyżur 24 godzinny, po którym następowała doba wolnego. Miejsce dyżuru stanowiła remiza OSP na ul. 3- Maja, a wymieniony skład osobowy (Komendant, czterech kierowców i mechanik) tworzący kadrę PKSP funkcjonował prawie niezmiennie do 1962 r. Wyjazdy do pożarów odbywały się w ten sposób, że po odebraniu w Punkcie Alarmowo – Dyspozycyjnym (PAD) zgłoszenia o pożarze, alarmowano syreną członków OSP Biłgoraj (stanowiących załogę wozu bojowego), których następnie zabierano do samochodu kierowanego przez jednego z kierowców PKSP i alarmowo wyjeżdżano do pożaru. Z czasem przybywało etatów, zatrudniano kolejnych kierowców
W 1953 r. przystąpiono do budowy remizy strażackiej u zbiegu ulic obecnie Nadstawnej i Lubelskiej. Jednakże budowy tej nigdy na dobrze nie rozpoczęto a plany zarzucono. Powiatowa Komenda Straży Pożarnych od 1959 r. funkcjonowała jako jeden z referatów Wydziału Spraw Wewnętrznych Powiatowej Rady Narodowej zajmując dwa pokoje (1-biuro i sypialnia komendanta, 2- biuro pracowników).
W 1960 r. rozpoczęto budowę strażnicy na ul. Dąbrowskiego 10.

Prace w dużej części były wykonywane w ramach „czynu ludowego”. Po dwuletnim okresie budowy w dniu 21.10.1962 r. oddano do użytku strażaków nową murowaną remizę. Powstała ona jako Powiatowy Ośrodek Szkolenia Straży. Budynek o powierzchni 540 m2 posiadał cztery boksy garażowe, część socjalną z sypialniami, kotłownię węglową, a zwieńczony był wieżą obserwacyjną. Budynek ten służył strażakom do 2004 r.

Wprowadzone w życie nowe przepisy prawne (ustawa o ochronie przeciwpożarowej z 13.04.1960 r. (Dz.U. Nr 20, poz.120)) powierzyła Powiatowym Komendom Straży Pożarnych pełne kierowanie pod względem fachowym całokształtem spraw ochrony przeciwpożarowej oraz nadzór nad wszystkimi organami i strażami na obszarze swego działania. Rozszerzony w ten sposób zakres działalności spowodował konieczność zwiększenia kadry osobowej. Oprócz funkcji Komendanta i kierowców – mechaników z PAD powstały etaty na których zatrudniano nowych pracowników, a tych, z pośród nich, którzy posiadali wymagane kwalifikacje do zawodowej służby w pożarnictwie mianowano wkrótce w poczet Korpusu Technicznego Pożarnictwa i nadawano stopnie służbowe.
W 1969 r. Powiatowa Komenda Straży Pożarnych w Biłgoraju posiadała już 15 etatów strażackich.
Statystyka prowadzonych działań przez ówczesną straż wskazuje jednoznacznie, że polegały one jedynie na gaszeniu pożarów, których liczba systematycznie rosła. W 1968 r. strażacy Powiatowej Komendy SP wspólnie z druhami z OSP Biłgoraj gasili 47 pożarów, podczas których uległo spaleniu 57 budynków, a w następnym roku odpowiednio 54 pożary – 106 budynków.
Do 1972 r. strażacy biłgorajscy posiadali na wyposażeniu m.in. nw. pojazdy:
Rodzaj / nazwa pojazdu Data nabycia
motocykl Junak 350 (2 szt.) 28.04.i 26.10.1961
samochód bojowy STAR 25 (GBM) 12.03.1962
samochód osobowy Warszawa 14.08.1963
samochód osobowy Warszawa 16.03.1965
samochód ciężarowy GAZ 51 (Lublin) 14.12.1965
motocykl SHL 175 09.01.1966
samochód osobowy PICK-UP 27.08.1966
samochód bojowy STAR 25 (GBM) 30.11.1967
samochód bojowy GBM 18.03.1968
motocykl SHL 175 21.03.1968
samochód osobowo-towarowy GAZ 69 15.08.1969
samochód osobowy Warszawa 31.09.1969
samochód bojowy STAR 26 (GBM) 1972 r.

Zawodowa Straż Pożarna w Biłgoraju (1972 –1991)

Inicjatywa powołania zawodowej straży pożarnej w Biłgoraju zrodziła się już w 1966 r. Ówczesne Prezydium Miejskiej Rady Narodowej tak uzasadniało potrzebę powstania „przynajmniej dwóch sekcji straży zawodowej”: „…stan osobowy Ochotniczej Straży Pożarnej w Biłgoraju jest bardzo znikomy, który niejednokrotnie w czasie potrzeby ratowania mienia społecznego czy też państwowego nie zabezpiecza w pełni obsługi istniejących urządzeń, którymi dysponuje jednostka. Zachodzi pytanie dlaczego tak jest? Otóż w naszej OSP znajdują się ludzie, którzy w tej organizacji pracują od 30 lat. Są to ludzie starsi, niedołężni, którzy nie dają pełnej gwarancji w wykonywaniu zadań postawionych przed pożarnictwem. Od kilkunastu lat obserwuje się brak naboru młodzieży w szeregi OSP co stwarza wielkie niebezpieczeństwo samego dalszego istnienia tej jednostki. Próba powołania obowiązkowej straży pożarnej przeprowadzona przez tut. prezydium nie odniosła pożądanego efektu…”. W grudniu 1971 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Biłgoraju wystosowało do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej i Wojewódzkiej Komendy Straży Pożarnych w Lublinie „usilną prośbę o jak najrychlejsze poczynienie starań celem powołania jednostki zawodowej straży pożarnej w Biłgoraju”. Konieczność powołania zawodowej jednostki straży pożarnej uzasadniono „…a) Miasto Biłgoraj liczy obecnie 14803 mieszkańców i z każdym rokiem stan ilościowy będzie się zwiększał ze względów na dalszą rozbudowę i budowę nowych zakładów produkcyjnych. Niezależnie od tego wokół Biłgoraja znajdują się wioski w których ludność liczy ok. 10 tys. mieszkańców, a w których to wioskach większość zabudowań jest wykonana z materiałów łatwo zapalnych (drzewo), co w konsekwencji stwarza niebezpieczeństwo pożarów w każdej porze roku; b) Miasto Biłgoraj w ostatnich latach bardzo poważnie rozwinęło budownictwo nie tylko mieszkaniowe ale wybudowano wiele zakładów produkcyjnych branży o charakterze przemysłowym, w których do chwili obecnej istnieje zaledwie 2 sekcje strażackie zakładowe (Fabryka Mebli i Włosiankarska Spółdzielnia Pracy). Pozostałe zakłady i instytucje mające siedziby na terenie miasta w ilości 28 takich możliwości nie posiadają i w związku z tym mienie będące własnością skarbu państwa z każdym rokiem jest narażone na skutek słabej obsady personalnej Ochotniczej Straży Pożarnej w Biłgoraju na niebezpieczeństwo zagrożenia pożarowego; c) Jednostka OSP w Biłgoraju posiada nowoczesny sprzęt w postaci samochodów oraz jest bardzo dobrze zaopatrzony w inny sprzęt ppoż., na który skarb państwa poniósł poważne zakłady finansowe. OSP w Biłgoraju przy pomocy skarbu państwa i miejscowych władz otrzymała nowoczesna strażnicę w której to znajdują się: garaże na samochody, część administracyjna, 2 duże sale wykładowe, pomieszczenia sypialne, salę o pełnym wyposażeniu w aparaturę radionadawczą i odbiorczą oraz inne pomieszczenia potrzebne do prowadzenia tego typu działalności”.
Uchwałą Nr 85/408/72 Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Biłgoraju z dnia 11 kwietnia 1972 r. postanawia „… powołać z dniem 1.04.1972 r. Zawodową Straż Pożarną w Biłgoraju w sile 1 sekcji na zmianie służbowej i docelowym zatrudnieniu 9 osób na każdej (z dwóch) zmianie służbowej”.
Jako rejon działania ustalono: miasto Biłgoraj oraz w odległości do 10 km od granic miasta, a wyposażenie ustalono na poziomie: 3 samochody gaśnicze, 1 samochód wężowy, 4 tys mb węża tłocznego W-75 oraz 1,2 tys mb węża tłocznego W-52. Uchwała stwierdzała ponadto, że wskaźniki etatowe i finansowe zostaną ustalone przez Wojewódzką Komendę Straży Pożarnych w Lublinie. Ówczesny Wojewódzki Komendant Straży Pożarnych w Lublinie płk poż. inż. Tadeusz Strzelecki przyznał 27 etatów osobowych, w tym 18 etatów dla Zawodowej Straży Pożarnej, a 9 dla Komendy. Komendant Główny Straży Pożarnych (wówczas Z. Jarosz) zaliczył Zawodową Straż Pożarną w Biłgoraju do IV kategorii.
W 1972 r. dobudowano budynek magazynowy o powierzchni 467 m2 usytuowany na placu Komendy przy „targowicy” prostopadle do ul. Dąbrowskiego.
Od 1.06.1975 r. w związku ze zmianami w podziale administracyjnym kraju, utworzeniem 49 województw i likwidacją powiatów nastąpiły zmiany w strukturze organizacyjnej ochrony przeciwpożarowej. W ustawie o ochronie przeciwpożarowej z czerwca 1975 r. ustanowiono w miejsce likwidowanych powiatów komendy rejonowe, a także przewidziano, ze w miastach, w których miała siedzibę komenda rejonowa, powinna być powołana zawodowa straż pożarna. Zmiany podziału administracyjnego spowodowały, ze z jednego województwa lubelskiego powstały cztery nowe województwa. Biłgoraj znalazł się w województwie zamojskim, a Komenda Rejonowa Straży Pożarnych w Biłgoraju znalazła się pod nadzorem Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Zamościu.
W 1984 r. powiększono strażnicę poprzez dobudowanie dwupoziomowego budynku m.in. z 4 boksami garażowymi, pomieszczeniami biurowymi, świetlicą o powierzchni łącznej 843 m2. Budynek ten zlokalizowano na sąsiedniej, wywłaszczonej od Pani Nowakowej działce. Środki na pokrycie kosztów budowy pochodziły częściowo z dochodów uzyskanych z organizacji zabaw tanecznych w jednostkach OSP w powiecie do których angażowano pracowników komendy i ZSP. Wiele prac budowlanych również wykonywali strażacy ZSP z pomocą druhów z jednostek OSP (w szczególności z OSP Korytków Duży) w czynie społecznym. Wsparcia udzielało Biłgorajskie Przedsiębiorstwo Budowlane. Wznoszeniem murów zajmowali się Kaczor Eugeniusz i Kołodziej Antoni z Korytkowa Dużego. Więźbę dachową wykonali członkowie OSP Dorbozy. Utwardzenie placu asfaltem wykonała PBID Biłgoraj.
W 1985 r. wybudowano również budynek tzw. magazyn paliwowy w centralnej części placu Komendy o pow. 72 m2 (w 2004 r. budynek ten został przekazany w użytkowanie reaktywowanej w 1999 r. OSP RWiE w Biłgoraju).
Przybywało sprzętu, pojazdów gaśniczych, a także strażaków.
Pojazdy eksploatowane w straży pożarnej w Biłgoraju w latach 1972 – 1991

Lp Rodzaj / nazwa pojazdu
1. samochód bojowy STAR 26 (GBM)
2. samochód bojowy STAR 25 (GBAM)
3. motocykl WSK 175
4. motocykl WSK 175 (5 szt.)
5. Jelcz 315/004 GCBA 6/32
6. Magirus (r. prod. 1961) SD-30
7. Żuk z autopompą
8. FSO 1500
9. Star GBA 2,5/16
10. Żuk A 1507
11. Polonez 1500
12. Polonez 1,5
13. Jelcz 315/004 GCBA 6/32

Ściśle współpracowano z jednostkami Ochotniczych Straży Pożarnych rejonu biłgorajskiego bez których niejednokrotnie akcje gaśnicze były by nieskuteczne. W okresie od 1.01.1977 do 31.12.1990 kierowcy z jednostek OSP byli na etatach Komendy. Prowadzone działania prewencyjne ograniczały powstanie pożarów.
Działalność Zawodowej Straży Pożarnej w Biłgoraju od 1972 r. do lat dziewięćdziesiątych charakteryzuje się ponad pięciokrotnym wzrostem ilości interwencji, udziałem strażaków w ponad dwóch tysiącach akcji w tym m.in.: gaszenie pożaru Fabryki Mebli i zabytkowego młyna w Biłgoraju, Zakładów Tłuszczowych w Bodaczowie, biłgorajskiej sali kinowej i zakładów dziewiarskich MEWA, a także 15 ha lasu w Nadleśnictwie Józefów, kościoła w Giełczwi, 15 budynków gospodarczych w Andrzejówce.
Statystyka interwencji Zawodowej Straży Pożarnej w Biłgoraju:
ROK Ilość pożarów ROK Ilość pożarów Ilość innych zdarzeń, w tym miejscowe zagrożenia RAZEM

Galeria